آشنایی با ترجمه ماشینی و معرفی انواع ترجمه ماشینی

ترجمه ماشینی

در این مقاله با ترجمه ماشینی آشنا خواهیم شد و انواع آن را معرفی خواهیم نمود. همچنین کم و کاستی هایی که در ترجمه ماشینی وجود دارد را بازگو خواهیم کرد. در ادامه راجع به مزایا و معایب این نوع ترجمه صحبت می کنیم و خواهیم گفت که چرا مجموعه ترجمر از این نوع ترجمه استفاده نمی کنند.

تعریف ترجمه ماشینی

به برنامه کابردی و خدمات آنلاینی که از تکنولوژی برای ترجمه متن استفاده می شود، ترجمه ماشینی گفته می شود. در این فناوری متن “منبع” را از شما گرفته و در نهایت به زبان “هدف” ترجمه می کند. در ظاهر عبارت ترجمه ماشین و روابط کاربری و استفاده از آن بسیار آسان است، اما فناوری که در پشت ترجمه ماشینی قرار گرفته بسیار پیچیده است. این تکنولوژی تلفیقی از چند تکنولوژی پیشرفته است.

تکنولوژی های فوق العاده ای مانند هوش مصنوعی، محاسبات ابری، زبان شناسی، داده های بزرگ و API های وب که همگی در دسته مسائل پیچیده تکنولوژی روز دنیا قرار دارند. در این ترجمه انسان دخالتی ندارد و تمامی مراحل ترجمه توسط ماشین ها انجام می شود. لازم به ذکر است که ترجمه ماشینی با اصطلاحاتی مانند «ترجمه به کمک رایانه» یا «ترجمه انسانی به کمک رایانه» یا «ترجمه ماشینی تعاملی» متفاوت است و نباید با هم اشتباه گرفته شود.

اصطلاح ترجمه ماشینی در ذهن افراد این مفهوم را می سازد که صحبت از ماشین و یا دستگاه خاص و امکانات سخت افزاری ویژه ای در میان است اما باید بدانید که امروزه این فناوری به سیستم های نرم افزاری اطلاق می شود. شما با نصب آن ها را بر روی کامپیوتر می توانید ترجمه را از زبانی به زبان دیگر انجام دهید.

تاریخچه ترجمه ماشینی

ترجمه ماشینی حدودا نیم قرن پیش معرفی شد. اولین ترجمه که کاملا توسط کامپیوتر انجام شد، ترجمه متن از زبان انگلیسی به روسی بود. البته از آن زمان تاکنون پیشرفت های چشمگیری داشته است اما هنوز هم در حال حاضر بی عیب و نقص نیست. به طور کل چون کامیپوترها مانند انسان ها هوشمند نیستند، نمی توانند ترجمه کاملی انجام دهند.

همچنین مطالعه کنید مراحل ترجمه کتاب

ماشین ترجمه

در واقع گوگل ترنسلیت یا هزاران نرم فزار و برنامه ای که به عنوان مترجم وارد بازار شده است، ماشین ترجمه نام میگیرد. هر ابزاری که دخالت انسان را در ترجمه به حداقل رساند، ماشین ترجمه خواهد بود. برخی افراد فکر می کنند با ظهور این ماشین ترجمه قرار است که انسان بیکار شود اما حقیقت این است که آن ها تنها ابزاری برای کمک به انسان هستند تا کارها را تسریع بخشند.

ماشین ترجمه در موارد بسیاری با انسان کمک کرده است. اما باید بدانیم برای انواع ترجمه نمی توان از آن استفاده نمود. به طور مثال در ترجمه های تخصصی، ترجمه کتاب، ترجمه مقاله، ترجمه دانشگاهی وبلاگ و … لحن نویسنده و فهم موضوع بسیار مهم است. در این شرایط تنها از ماشین ترجمه می توان به عنوان یک دستیار کمک گرفت.

مشکلات ترجمه ماشینی

مهم ترین نقطه ضعف یک ماشین ترجمه این است که هیچگاه نمی تواند جای یک انسان مترجم حرفه ای را بگیرد. هیچگاه نمی تواند متن روان و سلیس و همچنین عبارات کاملا صحیح را ارائه دهد. زمانی که با لغتی با تعداد زیادی معانی برخورد می کند، نمی تواند بهترین و مناسب ترین را انتخاب کند و خروجی چنین متنی حتما اشتباه و غیرطبیعی خواهد بود.

این موضوعات استفاده از ترجمه ماشین را کی دشوار و غیرممکن می کند. در بهترین حالت، یک نرم افزار می تواند دقتی حدود 70 درصد داشته باشد. البته پس از ترجمه، برای نتیجه بهتر ، لازم است ویرایش هایی روی متن انجام دهید.

نحوه کار ماشین ترجمه

شاید سوال‌تان این باشد که یک ماشین ترجمه چگونه کار می کند؟ نحوه کار این ماشین بر پایه پایگاه داده می باشد. پایگاه داده توسط افراد متخصص به این سیستم ها داده و یا اینکه با همکاری سایر کاربران تامین خواهد شد. بعضی از ماشین های ترجمه دیکشنری بر پایه جمله دارند و کمی پیشرفته تر هستند. این کار به دلیل این است که کلمات در جملات معانی مختلفی دارند.

انواع ترجمه ماشینی

قبل از هر تعریف و بررسی باید این مورد را در نظر گرفت که این ماشین ها قرار نیست جایگزین انسان ها شوند. به عنوان مثال کره جنوبی بیشترین آمار در استفاده از ربات ها را دارد اما فرد بیکاری را در این کشور پیدا نخواهید کرد. پس نقش ربات ها تنها به عنوان آسانتر کردن فرآیند انجام کارها است.

این سیستم ها امروزه از رشد چشم گیری برخوردار بوده است و در سال های اخیر خیلی به آنها پرداخته شده است. از انواع ماشین ترجمه می توان به «ترجمه ماشینی عصبی»، «ماشین ترجمه آماری»، «ماشین ترجمه مبتنی بر قانون» و «ترجمه ترکیبی» اشاره نمود که برترین ها در این حوزه هستند. در ادامه توضیح بیشتری درباره هر یک از این موارد ارائه داده ایم.

همچنین مطالعه کنید بهترین مترجمان ایران

ترجمه ماشینی عصبی (NMT)

به عنوان آخرین و جدیدترین تکنولوژی از انواع ماشین ترجمه می توان به ماشین ترجمه عصبی (Neural Machine Translation) اشاره نمود. این فرایند به عملکرد هوش مصنوعی بسیار نزدیک است. در این تکنولوژی بیشتر بر شیوایی جملات و متن ها تمرکز شده تا در نهایت ویرایش را در پایان کاهش دهد. ترجمه NMT یک روش “فرا آماری” می باشد که چندین لایه اطلاعاتی را مورد پرداز قرار می دهد.

دلیل نامگذاری عصبی در این روش، نحوه فعالیت لایه ها و گره هایی است که در آن وجود دارد و شبیه به نورون های عصبی در مغز انسان و بطور کلی پستانداران عمل می کند. در ترجمه ماشینی عصبی سه روش جالب مورد استفاده قرار می گیرد که باعث می شود شباهت بین کلمات درک شده، کل جمله تحلیل شود و همچنین روانی جمله در زبان مقصد با آنالیز چند کلمه همزمان مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.

این روش تنها یکی از راه های جالب و هیجان انگیز از انواع ماشین ترجمه برای استخراج ترجمه های طبیعی‌تر و روان‌تر در زبان های مقصد است. در حال حاضر دانشگاه ها سعی دارند تا شیوه کار شبکه عصبی را بیشتر درک کنند. به دلیل محاسبات، وزن ها و گرادیان های استفاده شده در ترجمه ماشینی عصبی، حتی بین زبان های غیرمرتبط و مورفولوژی نتیجه ای بسیار قوی دارد.

ترجمه ماشینی آماری (SMT)

این سیستم برای ترجمه متون قبلی از الگوریتم یادگیری استفاده می نماید و از این الگوریتم برای ترجمه متن هایی استفاده می کند که قبلا با آن ها مواجه نشده است. ماشین ترجمه آمار (Statistical Machine Translation) مناسب برای اسنادی است که روی یک موضوع خاص تمرکز دارند. به دلیل سریع و ارزان بودن این نوع سیستم می توان در پلتفرم ها و الگوریتم هایی که در حال حاضر وجود دارند، بکار برد.

یادگیری در سرورهای CPU  انجام خواهد شد زیرا به راحتی قابل گشترس‌اند. در این سیستم رمزگشایی به راحتی انجام می شود و عملکرد آن به اندازه یک “حافظه ترجمه” بزرگ است. قبل از ارائه گوگل به عنوان یک سیستم ترجمه عصبی، نرم افزارها از سیستم ترجمه آماری استفاده می کنند. ترجمه اماری فقط در یک زمینه خاص استفاده می شود و در ترجمه های محاوره و اصطلاحات تخصصی گزینه خوبی نیست. در زبان های مشابه عملکرد بهتری دارد و در ترتیب بندی نحوی ضعیف است.

همچنین مطالعه کنید چکیده مقاله را چگونه بنویسیم؟

ترجمه آماری برپایه کلمه

اولین مدل از ترجمه آماری، ترجمه بر پایه کلمه بود. در این روش جملات به کلمات مجزا تقسیم می شدند و پس از آن ترجمه مورد نظر استخراج می شد. در این مدل ترجمه برپایه احتمالات صورت می گرفت و پردازش دیگر انجام نمی شد. مطمئنا در این روش ترجمه ها به هیچ عنوان قابل قبول نبودند.

ترجمه آماری با استفاده از ترتیب کلمات

در این روش علاوه بر احتمالات کلمات، نحوه جای گرفتن آن ها در کلمات نیز ذخیره می شد و در زمان بازسازی جمله اصلی مورد استفاده قرار می گرفت. عملکرد این روش از روش های قبلی بهتر بود اما هنوز قادر نبود جملات روان را تولید کند.

ترجمه آماری توسط کلمات باعث ایجاد تحولی عظیم در ترجمه ماشین بود، زیرا توانست با به کارگیری قواعد زبان، نتایج بهتری را از روش های سنتی به دست آورد. با گذشت سال ها و بهبود سایر روش ها در نهایت همانند روش های دیگر کنار گذاشته شد.

ترجمه آماری بر پایه عبارت

در این روش عبارات به زبان مقصد ترجمه می شدند و در نهایت بیشترین احتمال برای تشکیل جمله در نظر گرفته می شد. از  سال 2006 تا سال 2016 گوگل از این روش برای ترجمه استفاده می کرد. همه ما گاها به ترجمه های گوگل می خندیدیم و این اشکالات از مزایا و معایب ترجمه آماری بر پایه عبارت ناشی می شد.

همچنین مطالعه کنید معرفی رشته کامپیوتر و فرصت های شغلی آن

ترجمه آماری بر مبنای تحلیل نحوی

این آمار یکی از روش هایی بود که به عنوان آینده ترجمه از آن یاد می شد و محققان امیدوار بودند که با بهبود آن به نتیجه مطلوبی دست پیدا کنند اما در نهایت پس از ظهور شبکه های عصبی کمرنگ شد. عملکرد این روش به این صورت است که ابتدا جملات در زبان مبدا به روش های مختلفی پارس می شوند و پس از تشکیل پارس یحتمل ترین ترجمه انتخاب می شود.

یکی از روش های اساسی این مدل این است که درخت پارس قادر نبود ساختار درستی از جمله را ارائه دهد. بنابراین این روش ها هم مانند سایر روش ها با گذر زمان فراموش شد.

ترجمه ماشینی مبتنی بر قانون (RBMT)

سیستم ماشین ترجمه مبتنی بر قانون (Rule-Based Machine Translation) در دنیای امروز به عنوان اولین سیستم ترجمه معرفی شده است. از سال 1950 این سیستم بر پایه قوانین دستور زبان، فرهنگ لغت و برنامه های نرم افزاری توسعه یافته است. ترجمه در RBMT توسط قواعد تطبیق الگو صورت خواهد گرفت.

به عنوان یک نقطه قوت در ترجمه قانونمند، می توان به توانایی آن در تحلیل عمیق زبان در سطوح معنایی و نحوی اشاره نمود. به دلیل وجود قوانین زیادی که در هر زبان وجود دارد و آن را کنترل می کند، این سیستم نمی تواند حداکثر توانایی خود را ارائه دهد. و این دلیلی است که برخی مواقع باعث می شود «ماشینی» بودن ترجمه بسیار مشهود باشد.

همچنین مطالعه کنید ترجمه همزمان چیست؟

ماشین ترجمه ترکیبی (HMT)

این روش ترکیبی از چندین روش ترجمه ماشین در یک سیستم است. روش های ترجمه ماشینی ترکیبی (Hybrid Machine Translation) انواع زیادی دارد. در روشی محبوب و رایج، این سیستم دو روش مبتنی بر قانون و روش آماری را با هم ترکیب می کند. این روش با عملکرد صرفا آماری متفاوت است و ویژگی های ان انعطاف پذیری، کنترل و دقت بالا است.

هدف در ماشین ترجمه ترکیبی ، ترکیب نمودن بهترین ترجمه ماشینی قانونمند با قدرت آماری محور می باشد.

ترجمه بر پایه قوانین زبانی

در این روش از انواع ماشین ترجمه پس از استفاده از دیکشنری دو زبانه به کمک قوانین زبانی و دانش موجود در زبان مقصد، سعی در به ست آوردن بهترین ماشین ترجمه می شد. در این مدل ترجمه معمولا تصحیح غلط های املایی، استفاده از لیست کلمات برای تشخیص جنسیت جمله و کلمات هم معنی در استخراج ترجمه استفاده می شد تا بهترین نتیجه حاصل شود.

همچنین مطالعه کنید 20 اپلیکیشن ترجمه موبایل و کامپیوتر به همراه فایل نصب

ماشین ترجمه مستقیم

این روش از انواع ماشین ترجمه بر پایه دیکشنری کلمات بود و با اضافه شدن هر کلمه سعی شد تا ترجمه صحیح تری تولید شود. در این روش سعی شد تا به تعداد کلمات ورودی بهترین ترجمه استخراج شود. در روش قبل این کار را در اخرین مرحله انجام میداد. در نهایت هیچ یک از این دو روش ترجمه های قابل قبولی را ارائه نداند.

ماشین ترجمه بر پایه انتقال

در این مدل از انواع ماشین ترجمه پس از بررسی جملات از لحاظ ساختار گسترش پیدا کرد. ابتدا جمله ها را به گروه های معنایی تقیم می کنیم و با کمک یک دیکشنری دو زبانه و قوانین مرتبط، هر کدام را به صورت جداگانه ترجمه می نماییم. سپس براساس ساختار زبان مقصد آن ها را در کنار هم قرار می دهیم.

در نتیجه این مدل، ترجمه ای ساده و خسته کننده خواهید داشت. زیرا برای گروه های معنایی، می توان معانی مختلفی در جمله در نظر گرفت. همچنین با افزایش طول جمله ها، با تفکیک جملات در گروه های معنایی با خطای بیشتری همراه است.

ترجمه میان زبانی

از اوایل ترجمه ماشینی این ایده که یک زبان میانی  باشد که بتوان تمامی زبان ها را به آن تبدیل کرد مورد توجه و بررسی قرار گرفت. برای درک بهتر این موضوع به تصویر زیر توجه کنید. بشر میلیون ها ساعت از وقت خود را روی ترجمه  میانی گذاشت، اما در نهایت این ایده هرگز عملی نشد. اما تحقیقات در این مدت کمک زیادی در مورد ایجاد و گسترش تحلیل ساختاری کرد که گامی بزرگ در پردازش زبان  طبیعی بود.

همچنین مطالعه کنید اولین سفارش ترجمه در ایران

ترجمه ماشینی بر پایه نمونه

این روش از انواع ترجمه ماشینی به علت دشوار بودن روش ترجمه بر پایه قوانین زبان ژاپنی، توسط محققان ژاپنی ارائه شد. روند کار ماشین ترجمه در این مدل به این صورت است که نزدیک ترین ترکیب ترجمه شده از جمله مبدا را در نظر می گیریم، پس از آن تنها قمست هایی را ترجمه می کنیم که تغییر کرده اند.

برای مثال برای ترجمه “مهدی با خواهرش به مدرسه رفت” با داشتن ترجمه “مهدی با برادرش به مدرسه رفت” تنها لازم است که جای کلمه خواهرش با برادرش را جابجا کنیم. برای درک بهتر از تصویر زیر کمک بگیرید:

ریسک هایی که باید از ترجمه ماشینی بپذیریم

• مفاهیم اشتباه

باید بدانیم که ابزارآلات و یا نرم افزارها به قدری هوشمند نیستند که بتوانند کلمات را بر اساس زمینه تشخیص دهند و ممکن از ترجمه های مضحکی را در لحظه ارائه کنند. البته نمی توان انکار کرد که در سال های اخیر انواع ترجمه ماشینی رشد قابل توجهی نداشته است.

• ترجمه کلمه به کلمه

اصطلاحات، لحن، مراجع فرهنگی در کنار هم یک زبان را تشکیل می دهند و این موضوع هیچگاه برای یک ماشین قابل درک نبوده است. در حال حاضر ماشین تنها یک ترجمه کلمه به کلمه را انجام می دهند.

• تفاوت ها در ساخت جمله

می دانیم که نحوه ساخت جملات در زبان های مختلف متفاوت است. مثلا در جمله I have 3 yellow shirts اگر کلمه به کلمه ترجمه شود، این صورت است: من دارن 3 زرد پیراهن، اما درست این است: من 3 پیراهن زرد دارم. علت این موضوع این است که در زبان انگلیسی صفت قبل از اسم جای میگیرد و جای فعل نیز در دو زابان متفاوت است.

• درک غلط از متن

مواردی مانند درک کامل متن، نکات ظریف و لحن برای ترجمه را فقط یک انسان دارد. این موارد اصلی مهم برای ترجمه می باشد. بطور کلی برخی کلمات در یک زبان ممکن است به معنی شرم‌آور و زننده ای در زبان های دیگر باشد. در این حالت یک ماشین قادر به تشخیص معنی کلمه نخواهد بود و این ویژگی خیلی مفید نیست.

همچنین مطالعه کنید تاریخ ترجمه در جهان

• پیدا نکردن کلمات

یکی دیگر از معایت ترجمه ماشینی این است که اگر معادل عبارت را در زبان مقصد پیدا نکند، کلمه اصلی را در زبان مبدا حفظ می نماید. یعنی اصلا به آن کلمه توجهی نمی کند و این خیلی مفید نخواهد نیست.

مزایای ماشین ترجمه

• سهولت ترجمه پروژه های غیرحیاتی
• ترجمه متن کوچک
• ترجمه فوری
• ترجمه مقرون به صرفه

مزیت های ترجمه انسانی

• سبک و لحن طبیعی
• ترجمه متن گفتاری
• درک فرهنگی و متن
• کار بازبینی شده
• خلاقیت و یگانگی

ماشین ترجمه – رویکردی ترکیبی

میدانیم که امروزه تکنولوژی در تمام جنبه های زندگی ما نفوذ کرده است. حتی در امر ترجمه نیز این مور مشهود است. متخصصان از کامپیوترها استفاده می کنند اما آن ها را کنترل می نمایند. استفاده از تکنولوژی در واقع باعث صرف جویی در وقت و تلاش های انسان می شود. تفاوت های زبانی، اصطلاحات، ارجاعات فرهنگی و … بطور مناسب توسط مترجمان در متن ترجمه شده اعمال می شود و اجازه می دهد تا متن معنای اصلی و طبیعی بودن را حفظ کند.

برخی مترجمان از نرم افزارهای حافظه ترجمه استفاده می کنند. عملکرد این نرم افزارها به گونه ای است که اگر کلمه ای را تایپ کنید که نرم افزار نمی شناسد آن را قرمز کرده و صاطلاحات ممکن را به شما نشان می دهد. و همچنین به شما اجازه می دهد که آن را به فرهنگ لغت اضافه کنید تا در تایپ بعدی توسط نرم افزار تشخیص داده شود.

حافظه ترجمه در زمان و هزینه صرفه جویی می کند و باعث تضمین ثبات خواهد شد. اصطلاحات و عبارات در یک سند خاص سازگاراند. در مواردی که در سند اصطلاحات فنی و یا اصطلاحات فنی خاص یک صنعت یا یک برند زیاد به کار برده می شود، حافظه مترجم یک امر بسیار مهم خواهد بود.

کتاب درآمدی بر ترجمه ماشینی

کتاب درآمدی بر ترجمه ماشین تالیف خانم طیبه موسوی میانگاه است. در این کتاب به ترجمه ماشین یا ترجمه خودکار پرداخته شده است که به نوعی می توان آن را بخش یا قسمتی از فرایند ترجمه از یک زبان به زبان دیگر دانست. هدف کتاب درآمدی بر ترجمه ماشینی، معرفی شاخه ترجمه ماشین به علاقمندان رشته های کامپیوتر و زبان می باشد.

مترجمان و متخصصان مطالعات ترجمه، زبان شناسان و همچنین متخصصان علوم کامپیوتر مخاطبان اصلی کتاب درآمدی بر ترجمه ماشینی هستند. در سال های اخیر مخاطبان برای ترجمه به طور گسترده ای افزایش پیدا کرده است. در این شرایط امکانات سنتی دیگر پاسخگوی نیازها نیست. از این رو تحقیقات نسبت به ترجمه ماشین و بررسی مسائل در این زمینه افزایش یافته اجتناب ناپذیر است.

کتاب درآمدی بر ترجمه ماشینی می تواند به عنوان کتاب درسی در مقطع کارشناسی ارشد و دکترای ترجمه، هوش مصنوعی و زبانشناسی رایانه ای مورد استفاده قرار بگیرد. علاوه بر این موارد محققان رشته کامپیوتر، زبانشناسی یا مترجمی می توانند از کتاب درآمدی بر ترجمه ماشینی برای تحقیقات در حوزه پردازش زبان طبیعی، زبانشناسی رایانه ای، ترجمه و هوش مصنوعی استفاده کنند.

فصل های کتاب درآمدی بر ترجمه ماشینی

• فصل اول : تعریف کلی از ماشین ترجمه و معرفی اصطلاحات خاص و تاریخچه مختصری از ترجمه ماشینی.
• فصل دوم: بررسی جنبه های زبانی و رایانه ترجمه ماشینی

بخش اول این فصل برای خوانندگانی که در رشته زبانشناسی به طور تخصصی فعالیت دارند و بخش دوم برای خوانندگان رشته کامپیوتر مناسب است. در این فصل تمام پیش زمینه های کلی درباره هر دو رشته آورده شده است.

• فصل سوم: مسائل اختصاصی ترجمه ماشینی
• فصل چهارم: انواع ترجمه ماشینی
• فصل پنجم: مقایسه ترجمه ماشین و ترجمه انسان و تمایز بین “ترجمه ماشینی به کمک انسان” و “ترجمه انسانی به کمک ماشین”
• فصل ششم: مراحل و چگونگی ارزیابی کلی سیستم های ترجمه ماشینی
• فصل هفتم: معرفی چند نمونهه سیستم ترجمه ماشینی مانند سیسترن، متال و DLT

هدف و آینده ترجمه ماشینی

هدف از ترجمه ماشینی ، بیکار نمودن انسان ها نیست بلکه این سیستم سعی دارد کارها را تسهیل بخشیده و دقت و سرعت آن ها را بالا ببرد. این نوع ترجمه، باعث شده است که فرصتی برای ترجمه فوری مهیا شود تا انسان حجم زیادی از داده ها را به سرعت ترجمه نمایند. ترجمه ماشینی با به کارگیری الگوریتم های پیشرفته و روش های تحلیل کلمات و جملات کمک زیادی به کاهش زمان توسط ویرایشگر و تولید و تصحیح ترجمه ها کمک کند.

با دستدلال های انجام شده به زودی نقش ویرایشگر تغییر یافته و به نقش ناظر تبدیل می شود، به این دلیل که ترجمه عصبی کیفیت مطلوبی را ارائه می دهد. ماشین ترجمه در آینده به سمت تخصصی شدن پیش خواهد رفت. رسیدن به این مرحله غیرممکن نخواهد بود اما راهی طولانی و بسیار دشوار را پیش رو خواهد داشت.

شاید رسیدن به این امر سال های زیادی طول بکشد اما بشر هر لحظه با تکنولوژی های متفاوت همگان را غافلگیر نموده است. امان بهتر است تا رسیدن آن زمان برای ترجمه های خاص و تخصصی از این ابزارها استفاده نشود. این سیستم ها برای افراد آماتور و غیر متخصص طراحی نشده است. پس برای ترجمه های علمی و تجاری همکاری با افراد متخصض مترجم بهترین گزینه است.